σκορπιοί

Όνομα με το οποίο χαρακτηρίζονται διάφορα γένη αρθρόποδων, της τάξης των σκορπιονιδών, της ομοταξίας των αραχνιδίων. Οι σ. αποτελούνται από ένα μπροστινό τμήμα, που λέγεται πρόσωμα ή κεφαλοθώρακας, προστατευόμενο από μια ραχιαία χιτινώδη ασπίδα χωρίς τμήματα, από ένα κεντρικό τμήμα, που λέγεται οπισθόσωμα και αποτελείται από επτά τμήματα και ένα πίσω τμήμα, που λέγεται λαθεμένα ουρά και αποτελείται από 6 στοιχεία, από τα οποία το τελευταίο, που περιέχει ένα δηλητηριώδη αδένα, καταλήγει σε καμπύλο κεντρί. Το πρόσωπο φέρει από πάνω, σε κεντρική θέση, 2 μάτια και πλευρικά 3 τ- 5 οφθαλμίδια σε κάθε μέρος. Μπροστά στο στόμα βρίσκονται δυο χηληκεραίες, που χρησιμεύουν για να θρυμματίζουν την τροφή· το επόμενο ζευγάρι αποφύσεων αποτελείται από προσακτρίδες, εφοδιασμένες με χοντρές χηλές· ακολουθούν 4 ζεύγη κινητήριων άκρων. Από κάτω, το δεύτερο τμήμα της κοιλιάς φέρει 2 αποφύσεις, που έχουν αισθητήρια όργανα, και οι οποίες εξαιτίας του σχήματος τους λέγονται κτενίδια: παρόλο που είναι γνωστή η συνολική διάρθρωση τους, δεν είναι γνωστό για ποιό σκοπό προορίζονται οι αποφύσεις αυτές. Οι σ. είναι διαδομένοι προπάντων στις θερμές περιοχές και είναι νυχτόβιοι· τρέφονται με διάφορα μικρά ζώα, τα οποία γενικά σκοτώνονται απ’ το δηλητήριο που η λεγόμενη ουρά, γυρίζοντας τοξοειδώς προς τα πάνω και μπροστά, ενοφθαλμίζει στα θύματα μέσω του κεντριού. Πριν απ’ το ζευγάρωμα τους εκτελούν μεγάλους περιπάτους μαζί με το θηλυκό· μετά τη σύζευξη η θηλυκή, συνήθως, τρώει τον αρσενικό. Οι σ. είναι ωοζωοτόκοι· οι θηλυκές μερικών ειδών, επί αρκετές ημέρες φέρουν τα μικρά στη ράχη. Το γένος ευσκορπίος (euscorpius) περιλαμβάνει 10 είδη, μήκους 3-5 εκ., ελάχιστα δηλητηριώδη, διαδομένα στις περιοχές της Μεσογείου· στην ίδια περίπου περιοχή διάδοσης, το γένος βούθος, στο οποίο ανήκουν μορφές πιο μεγάλες και επικίνδυνες από τους προηγούμενους, αντιπροσωπεύεται, μεταξύ των άλλων από το βούθο τον προβηγκιανό (buthus occita-nus). Πολύ δηλητηριώδης, έτσι που ν’αποτελεί σοβαρό κίνδυνο και για τον άνθρωπο, είναι ο ανδροκτόνος ο νότιος (androctonus australis), που συναντιέται στη βόρεια Αφρική. Το γένος πάνδεινος, που αντιπροσωπεύεται στις κεντρικές και ανατολικές περιοχές της Μαύρης Ηπείρου, περιλαμβάνει πολύ μεγάλα είδη, όπως ο πάνδεινος ο αυτοκρατορικός (pandinus impera-tor), μήκους 20 περίπου εκατοστά. Πάνω αριστερά, το είδος euscopius italicus, μήκους έως 5 εκ., από τα μεγαλύτερα είδη των εύκρατων περιοχών. Στη μέση, δηλητηριώδες κεντρί. Δεξιά, τα χαρακτηριστικά κτενίδια με τα κεραμοειδή ελασμάτια. Στο σχέδιο ανατομία ενός σκορπιού: 1) προσακτρίδα· 2) χηληκεραίες· 3) πλευρικά μάτια· 4) μεσαίο μάτι· 5) κεντρί· 6) δηλητηριώδης αδένας· 7) γάγγλια· 8) πρωκτός· 9) καρδιά· 10) αρτηρίες· 11) έντερο· 12) στίγματα· 13) τυφλά έντερα. Με καστανό χρώμα σημειώνονται τα κινητήρια άκρα και τα τμήματα του οπισθοσώματος του σκορπιού.

* * *

(I)

οι, Ν

ζωολ. τάξη χηλεκεραιωτών αρθροπόδων τής ομοταξίας αραχνίδια, με 800 περίπου είδη τών θερμών περιοχών τής Γης, τα οποία έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό την επιμήκυνση τών τελευταίων μεταμερών τής κοιλίας τους σε ουρά με δηλητηριώδες κεντρί, καθώς και μεγάλες γναθικές προσακτρίδες, με λαβιδόμορφα άκρα, για τη σύλληψη τής λείας τους.

[ΕΤΥΜΟΛ. Βλ. λ. σκορπιός].

————————

(II)

οι, Ν

ζωολ. κοινή ονομασία ομάδας σκορπιονοειδών ψαριών τού γένους σκόρπαινα, στην οποία, εκτός από τον καθαυτό σκορπιό, τον Scorpaena porcus, συγκαταλέγονται τα είδη Scorpaena notata, Scorpaena elongata, Scorpaena loppei και Scorpaena maderensis, όλα με κοκκινόμαυρο χρώμα και κιτρινωπά στίγματα και με εύγευστη σάρκα.

[ΕΤΥΜΟΛ. Βλ. λ. σκορπιός].